Εκκλησίες του Αμαρίου

Θέσεις εκκλησιών

Η Δίκλητη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη ο Θεολόγος και της Αγίας Τριάδας στην Παντάνασσα βρίσκεται στην άκρη του χωριού, μέσα στο νεκροταφείο του και έχει θέα προς το φράγμα των ποταμών στο βορά. Στη βάση του καμπαναριού αναφέρεται ο κτήτορας παπα-Μανώλης Βλαστός το 1655. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους ο Ναός είναι κατά 100 ή και 200 χρόνια παλαιότερος. Εντός του ναού σώζεται αρκοσόλιο και εικάζεται ότι είναι ενταφιασμένος ο Βλαστός ή ο Μπαρότσι λόγω του γράμματος «Β» που βρέθηκε εκεί αλλά και των εικοσήμων των Μπαρότσι.

Παναγιά (Κοίμηση της Θεωτόκου) στο Μέρωνα είναι μια τρίκλητη εκκλησία αφιερωμένη επίσης στον Άγιο Γεώργιο και τέλος στους Αποστόλους Πέτρο και Παύλο. Είναι κτισμένη στα τέλη του 14ου αι. Υπάρχουν εικόσημα των Καλλεργών και τοιχογραφίες που χρονολογούνται το 1300-1400. Δέος προκαλεί η εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας που έχει χαρακτηριστεί και ως η «Μόνα Λίζα» του Βυζαντίου.

H Παναγία Μαυριδιανή και Άγιοι Κων/νος και Ελένη στην περιοχή Σόχωρα. Εδώ ήταν το παλιό νεκροταφείο του Μέρωνα. Αξίζει να προσέξει κανείς τις τοιχογραφίες στο δυτικό κλίτος όπου διαφαίνονται μινωικές μορφές και είναι διαστρωματωμένες σε δύο επίπεδα. Οι αρχαιολόγοι έχουν αποφανθεί ότι εκεί ήταν χτισμένος Ναός Δωδεκαθέου.

Άγιος Νικόλαος στο Μέρωνα. Η εκκλησία βρίσκεται μέσα στην εναλλακτική κατασκήνωση και χρονολογείται από το 13το αιώνα.

Άγιος Νικόλας και Αγία Άννα στις Ελένες, χρονολογείται γύρω στο 1300 βάσει τοιχογραφιών οι οποίες φέρεται να έχουν φιλοτεχνηθεί από επαρχιώτη καλλιτέχνη. Δίπλα βρίσκεται και ο κοιμητηριακός ναός του Χριστού.

Η Γέννα οφείλει την ονομασία της στον πλούτο της εύφορης γης. Γύρω από το χωριό υπάρχουν πλήθος μικρών εκκλησιών, όπως ο Άγιος Ονούφριος ο οποίος βρίσκεται στο Κοιμητήριο του χωριού και αγιογραφήθηκε το 1329 με έξοδα της οικογένειας του Μιχαήλ Βαρούχα. Λίγα μέτρα νότιο δυτικά βρίσκεται η Μνημειακή Ελιά της Γέννας, ζωντανό δείγμα της παρουσίας του ανθρώπου στην περιοχή για πολλές χιλιάδες χρόνια. Σημαντικότερη απόδειξη είναι η θέση της Συβρίτου, πόλη της Ύστερης Μινωικής περιόδου, δίπλα στο χωριό Θρόνος.

Η Παναγία Θρονιώτισσα είναι κτισμένη κατά το 14το αιώνα, πάνω σε υπολείμματα ψηφιδωτού δαπέδου από τους Καλλέργηδες. Στο υπέρθυρο υπάρχει οικόσημό τους. Την Α’ Βυζαντινή περίοδο υπήρχε στο Θρόνο η έδρα της επισκοπής Συβρίτου.

Άγιος Γεώργιος κοιμητηριακός ναός του Οψιγιά του 14ου-15ου αι. με αριστουργηματικό θύρωμα.

Μιχαήλ Αρχάγγελος στο Μοναστηράκι 14ος αι. με επιστύλια, κιονόκρανα και τόξα.

Παναγία των Πατσών (Γενέσιο της Θεοτόκου) τρίκλιτος Ναός του 11ου ή 12ου αι. χτισμένος σε ερείπια παλιότερου Ναούπου κατά την παράδοση είχε 101 πόρτες και 5 τρούλους. Καταστράφηκε από σεισμό το 1304 και ανοικοδομήθηκε στη συνέχεια με στοιχεία νεώτερα.

Κοίμηση της Θεοτόκου στα Πλατάνια, οι αγιογραφίες χρονολογούνται το 14ο αι. Άξιος προσοχής είναι ο Άγιος Γεώργιος με ενώτιο στο δεξί αφτί και διάδημα με μαργαριτάρια.

Αγία Άννα , ο Ναός έχει τις παλαιότερες αγιογραφίες στην Κρήτη σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή. Σήμερα ο Ναός φαίνεται δίκλιτος αλλά ερειπωμένος. Εικάζεται ότι το άλλο κλίτος ήταν αφιερωμένο στους Αγίους Κων/νο και Ελένη, ή ότι πρόκειται για ρωμαιοκαθολικό Ναό.

Ζωοδόχος Πηγή ή Κερά Παναγιά θολοσκέπαστη Βασιλική με εγκάρσιο νάρθηκα. Εντυπωσιακό είναι το θύρωμα με τα οικόσημα των Καλλεργών. Στο βόρειο τοίχο αποκαλύφθηκαν τοιχογραφίες του 13ου αι., αλλά και βαπτιστήριο.

Μονή των Ταξιαρχών , κοσμείται με υπέροχο τέμπλο του 1846. Στο παλιό Ηγουμενείο διακρίνονται τα προφίλ 4 Αρχαγγέλων. Βρίσκεται στη Σχολή Ασωμάτων.

Αγία Παρασκευή, κοντά στη Σχολή Ασωμάτων, με μοναδική τοιχογραφία του δωρητή και της οικογένειάς του πάνω από τον τάφο του Γεωργίου Χορτάτση, γόνου της γνωστής βυζαντινής οικογένειας στην Κρήτη.

Άγιος Ιωάννης στην περιοχή Φώτης 12ος- 13ος αι. Μονόχωρος Ναός αρχικά. Ο νάρθηκας τρουλοσκέπαστος είναι μεταγενέστερος στα χρόνια της Ενετοκρατίας. Οι τοιχογραφίες του νάρθηκα είναι του 14ου αι.

Μιχαήλ Αρχάγγελος κοιμητηριακός ναός στο Καρδάκι του 13ου – 14ου αι. Οι Αγιογραφίες έχουν φιλοτεχνηθεί από ντόπιο καλλιτέχνη.

Εισόδια της Θεοτόκου, Παναγιά Σμιλέ, οι αγιογραφίες είναι του 12ου αι. Εξωτερικά σώζεται αρκοσόλιο. Βρίσκεται στον εγκαταλελειμένο χωριό του Σμιλέ.

Άγιος Θεόδωρος και Άγιος Βλάσιος Τρίκλιτη Βασιλική του τλελους του 6ου αι. Κάποτε διέθετε πρόναο και βαπτιστήριο όμως καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς το 1828 και σήμερα σώζονται ερείπια.

Η εγκαταλελειμένη και ερειπωμένη μονή της Καλοείδενας βρίσκεται δίπλα στο χωριό Άνω Μέρος και με θέα στις νότιες πλαγιές του Ψηλορείτη από το όρος Κέντρος. Στη θέση αυτ’η βρίσκεται ο αναστηλωμένος βυζαντινός ναός του Σωτήρος Χριστού. Η θέση είναι εξαιρετικής ομορφιάς και έχουν χτιστεί πέτρινοι πάγκοι και τραπέζια για να εξυπηρετήσουν τους επισκέπτες.

Η Παναγιά Κρυονερίτισσα βρίσκεται σε υψόμετρο 1000 – 1100 μέτρων, δίπλα σε χωματόδρομο μετά το μοναστήρι της Καλοείδενας. Η θέση της εκκλησίας βρίσκεται δίπλα σε πηγή.

Η Ζωοδόχος Πηγή Φανερωμένης βρίσκεται κοντά στο Χωρδάκι σε κατάφυτη πλαγιά του ποταμού Πλατύ. Η περιοχή κατακλύζεται από νερά από την παρακείμενη πηγή.

Άγιος Γεώργιος ο Ξιφηφόρος είναι παλιό ανδρικό Μοναστήρι του 1150-1200. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας λειτουργούσε εκεί κρυφό σχολειό. Εντυπωσιακές είναι οι τοιχογραφίες των Αγίων Γεωργίου και Δημητρίου ενώ διαφαίνεται και ο «λέων» το σύμβολο των Βενετών.

Γενέσιο της Θεοτόκου στη θέση Αρκολιώ ή Λειβάδα τοιχογραφίες του 1400. Στην κτητορική επιγραφή μνημονεύεται το όνομα του αφιερωτή Νικολάου Αρκολέου. Ήταν κάποτε γυναικείο μοναστήρι, όπως μαρτυρούν ερείπια κελιών και διασώζεται και ο τάφος της Μοναχής Μαριάμ.

Άγιος Γεώργιος στις Μουρτσές Φουρφουρά, με χαράγματα του 1411 και 1620.

Άγιος Νικόλαος στο Βυζάρι

Άγιος Νικόλαος και Παναγιά στους Λαμπιώτες.